Tắm xong lúc 22h, người phụ nữ 27 tuổi ở Vĩnh Phúc chợt đau đầu dữ dội, nằm vật ra giường, hai tay ôm đầu.

Người chồng đưa chị vào bệnh viện huyện, sau đó chuyển đến Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cấp cứu. Bệnh nhân không bị liệt người, vẫn nhận biết được xung quanh, song cơn đau đầu ngày một dữ dội hơn.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tuyến, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, chỉ định chụp MRI, kết quả bệnh nhân bị đột quỵ do dị dạng mạch máu não, chảy máu dưới nhện. Bệnh nhân được các bác sĩ nút khối dị dạng mạch thành công, ngày 16/12 qua cơn nguy kịch.

Bác sĩ cho biết bệnh nhân may mắn chưa bị vỡ mạch máu não. Nếu vỡ, máu tràn ra, tình trạng nguy cấp có thể dẫn tới liệt, hôn mê, tử vong.

Đột quỵ sau khi tắm đêm

Bác sĩ Tuyến cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến đột quỵ ở người trẻ tuổi, trong đó, dị dạng mạch máu não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây cháy máu não. Dị dạng mạch máu não có thể bẩm sinh hoặc trải qua nhiều năm dị dạng mới hình thành.

"Bệnh nhân này bị dị dạng mạch máu não bẩm sinh, tắm đêm là cơ hội để phát bệnh", bác sĩ nói. Khi tắm đêm, huyết áp thay đổi đột ngột, gây ra các hậu quả nghiêm trọng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Cùng với đó, khi tắm, nhiệt độ cơ thể cũng thay đổi, tạo áp lực gây vỡ động mạch hoặc các mao mạch.

Bác sĩ cho biết trời lạnh cũng là một trong các yếu tố cơ hội gây đột quỵ. Thời tiết lạnh đột ngột làm cho các mạch máu co lại, dẫn tới tăng huyết áp, gây xuất huyết não. Nhiều người trời lạnh thường ít vận động, dẫn tới tăng cân cũng là yếu tố làm tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ. Bên cạnh đó, một số yếu tố bất thường khác như căng thẳng, tai nạn giao thông, dẫn đến vỡ mạch máu não.

Trước khi vỡ mạch máu, bệnh nhân thường có triệu chứng đau đầu, điều trị không khỏi. Trường hợp dị dạng lớn gây chèn ép não thì người bệnh có thể bị bại liệt tay chân. Khi vỡ mạch máu, các triệu chứng đau đầu dữ dội, huyết áp tăng, nôn, liệt nửa người, loạn ngôn hoặc không nói được, nhiều trường hợp ý thức bình thường hoặc mơ màng, bị hôn mê...

Có hai phương pháp khảo sát mạch não là chụp cộng hưởng mạch máu não và chụp cắt lớp vi tính mạch máu não. Nếu phát hiện dị dạng mạch, các bác sĩ có thể điều trị nút mạch chủ động trước khi dị dạng bị vỡ. Hiện phần lớn bệnh nhân dị dạng mạch máu não không có triệu chứng, phát hiện khi dị dạng mạch đã vỡ, điều trị khó khăn, nếu không cấp cứu kịp thời gây nguy hiểm tính mạng.

Để tránh biến cố đe dọa tính mạng, bác sĩ khuyên không chỉ người cao tuổi cần chụp kiểm tra mạch máu não mà người trẻ cũng nên chụp tầm soát, tối thiểu một lần trong những năm tháng tuổi trẻ.

Hiểu rõ đột quỵ, từ đó bảo vệ bản thân và gia đình

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đột quỵ hiện là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 trên thế giới, sau bệnh tim mạch và ung thư. Cứ 6 người thì có 1 người tiềm ẩn nguy cơ bị đột quỵ, trong đó, tỷ lệ đột quỵ não được dự báo sẽ tăng nhanh và lên tới 1,2 triệu người mắc mới mỗi năm trên thế giới vào năm 2025.

Có 2 nguyên nhân chủ yếu dẫn đến đột quỵ là do bệnh lý bẩm sinh và lối sống. Một nghiên cứu gần đây cho biết, những người sống không lành mạnh sẽ tăng nguy cơ đột quỵ lên đến 66% so với những người chọn sống lành mạnh.

Khi các nhà nghiên cứu xem xét kỹ hơn về các khu vực trên bộ gen được xác định, họ nhận thấy rằng một vài trong số chúng bị trùng lặp với các khu vực gen có liên quan đến các tình trạng về mạch máu như rung tâm nhĩ, bệnh mạch vành, huyết khối tĩnh mạch hoặc các yếu tố nguy cơ về mạch máu, đặc biệt là huyết áp tăng, và ít mỡ máu.

Các nhà điều tra đã biên soạn thêm các dữ liệu về biểu hiện gen, biểu hiện protein và các đặc điểm khác trong nhiều loại tế bào và mô, từ đó giúp các nhà nghiên cứu bước đầu hiểu rõ hơn về các gen cụ thể, cách phân tử di chuyển và các loại tế bào và mô từ các yếu tố rủi ro di truyền mới gây nên bệnh đột quỵ.

Như Bác Sỹ Phan Nguyễn Lan Anh có chia sẻ, ngoài các yếu tố môi trường như chế độ ăn uống, lối sống...thì hệ gen đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng đến nguy cơ mắc đột quỵ.

Theo các nghiên cứu của John Francis, đột quỵ không phải là một loại bệnh đơn gen vì có rất nhiều gen ( đa gen) quy định đột quỵ. 

Với dịch vụ Giải Mã Gen G-STROKE, Genetica xét nghiệm 73 gen và hàng ngàn biến thể để tìm hiểu nguy cơ đột quỵ từ trong chính hệ gen của một người. Trong số các gen, đốt biến bất lợi trên gen EDNRA liên quan đến chứng phình mạch máu não (IA), có khả năng biến chứng thành xuất huyết dưới màng nhện. Đây chính là một dạng đột quỵ do xuất huyết não. Mặt khác, biến thể bất lợi trên gen PCSK9 làm tăng nguy cơ cao xơ vữa mạch máu, khiến máu lên não bị thiếu - dẫn đến đột quỵ do thiếu máu cục bộ. 

Việc chủ động phòng ngừa đột quỵ bắt đầu từ việc tìm hiểu những biến thể bất lợi có khả năng gây bệnh là hết sức cần thiết. Hãy tham gia gói giải mã gen G-Stroke để giúp phát hiện sớm nguy cơ đột quỵ di truyền:

- Giúp phát hiện bất kỳ đột biến có khả năng gây đột quỵ

- Giúp đánh giá chỉ số nguy cơ mắc đột quỵ

- Giúp hạn chế nguy cơ đột quỵ thông qua các quyết định y tế và điều chỉnh lối sống

Tìm hiểu thêm tại: G-STROKE | Giải mã gen tìm hiểu nguy cơ đột quỵ di truyền

Hội đột quỵ Hoa Kỳ chỉ ra có 8 điều nhằm giảm rủi ro đột quỵ. 

Thứ nhất, tìm ra rủi ro đột quỵ của mình dựa mình các yếu tố như huyết áp, các lab, và chỉ số khác. Khi bệnh nhân biết rủi ro đột quỵ của mình, ví dụ như cao hay thấp, thì bệnh nhân sẽ hiểu hơn tầm quan trọng của việc kiểm soát các bệnh mãn tính khác, tập thể dục, hay đổi lối sống.

Thứ 2: ăn uống khỏe mạnh với chế độ cân bằng, gồm có rau củ quả tươi, fiber, đạm và chất béo vừa phải.

Thứ 3: giữ cơ thể vận động thường xuyên (physical active) như tập thể dục đều đặn. Tập thể dục được tính là 150 phút tập nhẹ mỗi tuần (hay gần 1 giờ tập 3 lần mỗi tuần) hoặc 75 phút tập nặng (25 phút một lần và 3 lần mỗi tuần).

Thứ 4: theo dõi cân thường xuyên cân nặng, đặc biệt là thừa cân và béo phì là những rủi ro rất nguy hiểm cho đột quỵ.

Thứ 5: không hút thuốc vì đây là một rủi ro cao có thể dẫn đến đột quỵ. Lưu ý là hút thuốc thụ động (ở chung nhà với người hút thuốc) cũng tăng rủi ro đột quỵ.

Thứ 6: kiểm soát các bệnh mãn tính như cao huyết áp, tiểu đường, hay cao mỡ. Các bệnh này đều làm mạch máu dần dần nhỏ hẹp, xơ cứng, dẫn đến đột quỵ.

Thứ 7: uống thuốc đầy đủ theo chỉ dẫn của bác sĩ, ngay cả khi các bệnh đã kiểm soát hoàn toàn. Một số bệnh nhân khi thấy huyết áp đã ổn định thì ngưng thuốc.

Thứ 8: chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe của mình cùng với bác sĩ điều trị, hỏi các câu hỏi liên quan và tìm ra cách chăm sóc thích hợp nhất.

Báo cáo di truyền về đột quỵ sẽ cung cấp các thông tin sau:

• Phát hiện bất kỳ đột biến gây bệnh hoặc có khả năng gây bệnh liên quan đến tai biến mạch máu não.
• Đánh giá chỉ số nguy cơ mắc đột quỵ: điểm số đa gen sẽ chỉ ra mức tăng nguy cơ đột quỵ của một người.
• Kiến thức chuyên sâu về nguyên nhân liên quan đến gen ảnh hưởng đến đột quỵ.
• Thông tin giúp bạn đưa ra các quyết định y tế và điều chỉnh lối sống, cũng như các phương pháp ngăn ngừa đột quỵ.
• Các khuyến nghị cá nhân hóa hữu ích.

Theo Thúy Quỳnh - VNEXPRESS