Chất chỉ điểm ung thư là gì? Vai trò và ý nghĩa tầm soát

Bạn đã từng nghe đến cụm từ “chất chỉ điểm ung thư” chưa? Bạn đã từng hoảng sợ khi kết quả xét nghiệm định kỳ báo rằng chỉ số này tăng cao hơn bình thường chưa? Liệu đây có phải dấu hiệu bạn đang có khối u ác tính trong cơ thể hay không? Hôm nay, Genetica sẽ giúp bạn hiểu đúng về chỉ số này nhé!

1, Chất chỉ điểm ung thư là gì?

Chất chỉ điểm ung thư thường là những chất do khối u tiết ra, bao gồm cả khối u ác tính và lành tính. Ngoài ra, một số chất còn do các tế bào lành của cơ thể tiết ra để phản ứng lại tác động của khối u.

Bạn có thể phát hiện được chất chỉ điểm ung thư bằng cách xét nghiệm máu, nước tiểu hoặc phân. Đây là những phương thức phổ biến và gần gũi nhất. Ngoài ra, một số chất chỉ điểm ung thư còn được xác định trực tiếp từ dịch tiết hoặc một mảnh của khối u.

Nguồn: Depositphotos

2, Chất chỉ điểm ung thư có ý nghĩa tầm soát và phát hiện khối u không?

Chất chỉ điểm ung thư có ý nghĩa tầm soát và phát hiện khối u không là thắc mắc của rất nhiều người. Mặc dù phần lớn các chất chỉ điểm khối u là do tế bào ác tính tiết ra nhưng chỉ số này không được sử dụng để chẩn đoán xác định.

Rất nhiều gói khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc ung thư sớm bao gồm xét nghiệm chất chỉ điểm khối u. Những chỉ số này cao hơn bình thường không có nghĩa là bạn bị ung thư. Các chất chỉ điểm khối u thường liên quan tới nhiều bệnh lý ung thư.

Hơn nữa, những chỉ số này có thể tăng khi bạn có khối u lành tính. Do đó, bạn không nên quá lo lắng, sợ hãi khi kết quả xét nghiệm bất thường.

Tuy nhiên, chất chỉ điểm ung thư có ý nghĩa quan trọng với hai bệnh lý ác tính. Đó là PSA trong ung thư tiền liệt tuyến và AFP trong ung thư gan. Hai chỉ số này được nhiều hiệp hội và tổ chức ung thư trên thế giới sử dụng để sàng lọc và chẩn đoán.

Nguồn: Quodata

3, Vai trò của chất chỉ điểm ung thư

Nếu không được sử dụng thường quy để chẩn đoán, vậy vai trò của các chất chỉ điểm ung thư là gì? Chất chỉ điểm ung thư có vai trò tại ba thời điểm: khi chẩn đoán bệnh, trong quá trình điều trị và sau khi kết thúc điều trị.

Tại thời điểm bác sĩ nghi ngờ bạn có khối u ác tính trong cơ thể, chất chỉ điểm đảm nhiệm vai trò đánh giá sơ bộ sự phát triển của khối u và tiên lượng của bệnh nhân.

Nếu chỉ số này tăng cao, khối u đang phát triển nhanh hoặc có kích thước lớn, đồng thời tiên lượng của bệnh nhân cũng xấu hơn. Ngoài ra, những chất chỉ điểm ung thư được lấy trực tiếp ung thư cũng góp phần chẩn đoán chính xác giai đoạn.

Trong giai đoạn điều trị, bệnh nhân ung thư thường được xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư định kỳ. Lúc này, chỉ số có tác dụng theo dõi kết quả điều trị, đánh giá mức độ đáp ứng của bệnh nhân với phác đồ điều trị. Nếu chỉ số này giảm nhiều và đều đặn so với thời điểm chẩn đoán nghĩa nghĩa là khối u đang đáp ứng tốt với điều trị.

Cuối cùng, sau khi bệnh nhân kết thúc điều trị, xét nghiệm chất chỉ điểm khối u sẽ được tiến hành trong mỗi lần tái khám. Phương pháp này giúp bác sĩ theo dõi tình trạng của khối u để phát hiện nguy cơ tái phát.

Ví dụ, nếu chất chỉ điểm khối u của bạn tại thời điểm 6 tháng sau điều trị đột ngột tăng cao thì đây là dấu hiệu xấu và báo động rằng có thể bệnh lý ung thư đã quay lại.

4, Các chất chỉ điểm khối u phổ biến

Có rất nhiều chất chỉ điểm ung thư được sử dụng. Dưới đây là những chất chỉ điểm ung thư phổ biến nhất.

Nguồn: http://vsh.org.vn/cac-chat-chi-diem-sinh-hoc-ung-thu-tumor-marker.htm

• Alpha-fetoprotein (AFP): ung thư gan, ung thư tế bào mầm.
• PSA: ung thư tuyến tiền liệt.
• Beta-human Chorionic Gonadotropin (β-hCG): ung thư đường mật, ung thư tế bào mầm.
• CA15-3: ung thư vú.
• CA 19-9: ung thư tuyến tụy, túi mật, ống mật và dạ dày.
• CA-125: ung thư buồng trứng.
• Calcitonin: ung thư tuyến giáp.
• CEA: ung thư đại trực tràng.
• CYFRA 21-1: ung thư phổi không tế bào nhỏ.

Chất chỉ điểm ung thư là xét nghiệm cần thiết khi phát hiện, điều trị và theo dõi sau điều trị ở bệnh nhân ung thư.

Tuy nhiên, để đánh giá chính xác tình trạng bệnh, cần kết hợp chỉ số này với thăm khám bệnh nhân và nhiều xét nghiệm khác. Do đó, khi phát hiện kết quả xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư tăng, bạn không nên quá lo lắng. Thay vào đó, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn chính xác.

Tài liệu tham khảo:

• https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/tumor-markers-fact-sheet
• https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/tumor-markers-list