Dị ứng tôm là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Giáp xác – động vật có vỏ là một trong những loại hải sản được tiêu thụ phổ biến nhất hiện nay. Dị ứng giáp xác là dị ứng thực phẩm qua trung gian IgE - một trong 8 loại dị ứng thực phẩm phổ biến nhất. Các nghiên cứu ước tính khoảng 60% người bị dị ứng với nhóm giáp xác (bao gồm dị ứng tôm). 

Dị ứng tôm là một loại dị ứng thực phẩm khá phổ biến ở người lớn và có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Dưới đây là những điều chúng ta cần biết về dị ứng tôm. Hãy cùng tìm hiểu xem dị ứng tôm là gì, dị ứng tôm có liên quan như thế nào với dị ứng các động vật có vỏ khác, các triệu chứng dị ứng tôm như thế nào cũng như cách điều trị và phòng ngừa!

Dị ứng tôm là gì?

Dị ứng tôm (Shrimp allergy) là một loại dị ứng thực phẩm phổ biến thường xảy ra ở người lớn. Các nghiên cứu cho thấy rằng dị ứng tôm chỉ tác động đến ~ 1% trẻ nhỏ so với các loại thực phẩm khác như dị ứng đậu phộng, trứng và sữa (tác động đến ~ 7% trẻ nhỏ).

Đáp ứng trong cơ thể của người bị dị ứng tôm như thế nào?

Thông thường, hệ thống miễn dịch của chúng ta có khả năng phòng thủ và bảo vệ cơ thể tránh khỏi các tác nhân gây hại như một số loại vi rút và vi khuẩn. Trong khi đó, ở một người bị dị ứng tôm, hệ thống miễn dịch của họ sẽ nhầm lẫn protein trong tôm là một tác nhân có hại cho cơ thể.

Do đó, hệ thống miễn dịch của người dị ứng tôm sẽ tạo ra các kháng thể dị ứng đặc hiệu gọi là kháng thể IgE đặc trưng cho các protein của tôm. Các kháng thể này ghi nhớ và tạo ra các triệu chứng dị ứng bất cứ khi nào người đó ăn phải thức ăn có tôm.

Đa số các trường hợp dị ứng tôm đều có phản ứng dị ứng với một loại protein gọi là tropomyosin. Theo một nghiên cứu, hơn 60% những người bị dị ứng với động vật có vỏ có tình trạng phản ứng với protein tropomyosin.

Khi nào chúng ta có thể bị dị ứng tôm?

Các triệu chứng dị ứng với tôm thường xảy ra nhất khi ăn thức ăn có tôm, nhưng cũng có thể xuất hiện khi xử lý hoặc chế biến hải sản sống. Thậm chí, một người có thể khởi phát tình trạng dị ứng tôm ngay sau khi hít phải hơi nước trong khi tôm hoặc các loài giáp xác khác đang được nấu chín (có thể gây phản ứng hô hấp). Ngoài ra, nghiên cứu thấy rằng dầu ăn bị nhiễm cặn hải sản cũng có thể gây ra đáp ứng dị ứng tôm. 

>>Xem thêm: Dị ứng hải sản là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Các triệu chứng của dị ứng tôm là gì?

Cũng giống như các tình trạng dị ứng thức ăn khác, các phản ứng dị ứng tôm có thể chỉ ở mức độ nhẹ (ngứa môi, miệng, cổ họng và sưng môi, lưỡi, họng, vòm miệng) đến sốc phản vệ toàn thân gây đe dọa tính mạng (khó thở, tụt huyết áp và thậm chí tử vong). 

Các triệu chứng của dị ứng tôm thường xuất hiện trong vài giây đến vài phút sau khi ăn tôm, và hầu hết luôn xảy ra trong vòng 2 giờ (đến 90% trường hợp). Tuy nhiên, nổi mề đay vẫn là triệu chứng thường gặp nhất khi dị ứng tôm xảy ra. 

Ngoài ta, các triệu chứng của dị ứng tôm có thể ảnh hưởng đến da (ngứa, đỏ, sưng tấy), đường tiêu hóa (buồn nôn, ợ chua và tiêu chảy), các triệu chứng hô hấp (hen suyễn, cỏ khô), mắt (viêm kết mạc), chóng mặt hoặc ngất xỉu. 

Tôm và các động vật có vỏ thường liên quan đến phản ứng phản vệ gây tử vong ở con người. Các nhà nghiên cứu thấy rằng nó là nguyên nhân quan trọng thứ ba gây ra sốc phản vệ sau dị ứng đậu phộng và các loại hạt (hạt điều, hạnh nhân, hồ đào, quả óc chó, ...).

Dị ứng tôm thường xảy ra ở người lớn

Mặc dù dị ứng động vật có vỏ thường sẽ kéo dài suốt cuộc đời, nhưng dị ứng tôm chủ yếu khởi đầu xuất hiện ở người trưởng thành. Khoảng 60% người bị dị ứng với động vật có vỏ xuất hiện các triệu chứng dị ứng đầu tiên khi đã ở tuổi trưởng thành. Trong khi chỉ có khoảng ~ 1-1,5% trẻ em bị dị ứng với động vật có vỏ.

Và theo một nghiên cứu được Đại học Dị ứng, Hen & Miễn dịch học Hoa Kỳ (American College of Allergy, Asthma, and Immunology – ACAAI) báo cáo, các phản ứng nặng do dị ứng tôm ở trẻ em hiếm hơn nhiều so với người lớn. Nghiên cứu thấy rằng sốc phản vệ do dị ứng tôm ở người lớn là 44%, trong khi ở trẻ em tỉ lệ chỉ là 7,8%. 

Chẩn đoán dị ứng tôm

Đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về tiền sử của bạn. Sau đó, thử nghiệm trên da và cận lâm sàng khác được sử dụng để giúp tìm ra tác nhân gây dị ứng cụ thể mà bạn mắc phải. Thử nghiệm trên da dương tính kết hợp với mức kháng thể IgE trong máu tăng cao cho phép chẩn đoán dị ứng tôm.

Ngoài ra, thử thách ăn thực phẩm (cho ăn ngày càng nhiều tôm theo từng bước để xác định xem bạn có bị phản ứng dị ứng với tôm hay không) là cách hiệu quả nhất để xác định. 

Tuy nhiên, không nên áp dụng thử thách thực phẩm trên cho những bệnh nhân có tiền sử phản ứng dị ứng nặng gần đây. Ngoài ra, bệnh nhân bị dị ứng với một loại giáp xác nên được kiểm tra với tất cả các loài giáp xác khác vì khả năng xảy ra phản ứng chéo.

Ngoài ra, mối liên quan giữa gen và dị ứng tôm cũng đã được báo cáo. Trong một nhóm người Nhật Bản, một nghiên cứu về gen đã xác định một vị trí gen cụ thể trên gen kháng nguyên bạch cầu người (HLA) - DR / DQ khiến một cá thể có nguy cơ bị dị ứng tôm cao hơn.

Phòng ngừa dị ứng tôm như thế nào?

Dị ứng tôm là một loại dị ứng động vật có vỏ và dị ứng tôm sẽ liên quan đến dị ứng các động vật có vỏ khác. Điều đó có nghĩa là khi ai đó bị dị ứng tôm, họ cũng có thể bị dị ứng với cua hoặc tôm hùm. Vì vậy, nếu bạn bị dị ứng với tôm, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bạn không ăn các loại động vật có vỏ khác.

Một số người bị dị ứng với động vật có vỏ sẽ bị dị ứng với cả hai nhóm động vật có vỏ là động vật giáp xác và nhuyễn thể. Tuy nhiên, có những người chỉ bị dị ứng với một trong hai nhóm trên. Vì vậy, người dị ứng tôm cũng có thể bị dị ứng với cua, nhưng họ lại không dị ứng với nghêu.

Người bị dị ứng động vật có vỏ nên tránh ăn ở các nhà hàng hải sản, vì có nhiều nguy cơ ăn trúng các loại thực phẩm đã tiếp xúc với động vật có vỏ. Hiện tượng này được gọi là lây nhiễm chéo. Ngay cả hơi nước từ việc nấu chín động vật có vỏ cũng có thể gây ra các triệu chứng dị ứng với tôm. Do đó, người bị dị ứng tôm cũng nên tránh đến gần nơi đang nấu nướng những động vật có vỏ.

Ngoài ra, dị ứng động vật có vỏ và dị ứng cá có vây không liên quan đến nhau. Do đó, người dị ứng tôm sẽ không cần tránh ăn cá có vây (cá tuyết, cá hồi, …) Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.

Tài liệu tham khảo:

1. https://readysetfood.com/blogs/community/a-parents-guide-to-shrimp-allergy-shellfish-allergy-breakdown-for-families
2. http://research.bmh.manchester.ac.uk/informall/allergenic-food/index.aspx?FoodId=5028
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29348432