Chế độ ăn DNA: Làm sao biết gen có thể giúp bạn vừa vặn với chiếc quần jean?

Hầu hết trong chúng ta đều biết một số điều cơ bản về di truyền: Bạn được thừa hưởng gen từ cha mẹ, và sự kết hợp DNA của họ tạo ra bộ mã di truyền độc nhất của bạn. Nó không những gồm nhiều tính trạng rõ ràng như màu mắt và chiều cao mà còn những tính trạng phức tạp liên quan đến nhiều gen như nguy cơ mắc các bệnh: tiểu đường, tim mạch, béo phì và ung thư, cũng như các quá trình trao đổi chất.

Dự án bộ gen người – một sự hợp tác quốc tế kéo dài 13 năm đã giải mã tất cả gen ở người – phát hiện khoảng 50.000 biến thể (sự khác biệt trong từng mã DNA) trong mã di truyền có thể tạo ra sự khác biệt trong cách cơ thể hoạt động.

Đến năm 2025, hàng tỷ người phải đối mặt với tình trạng thiếu nước

Điều tra về cuộc khủng hoảng nước trên toàn cầu, từ những nguyên nhân tác động đến con người, và nhưng gì xảy ra tiếp theo để làm chúng trở nên khả quan hơn. Điều mà nhiều người có thể không nhận ra là sự kết nối chặt chẽ giữa môi trường và gen, và cả chế độ ăn uống một trong những điều cơ bản nhất và là phần có khả năng thay đổi cơ thể bạn.

Chính sự tương tác này đã dẫn đến một lĩnh vực gọi là dinh dưỡng, xem xét các gen quy định phản ứng như thế nào với các chất dinh dưỡng trong thực phẩm và đồ uống. Bằng cách hiểu rõ hơn phản ứng của một cá thể đến chất dinh dưỡng cụ thể, các chuyên gia chăm sóc sức khoẻ có thể đưa ra các khuyến nghị về dinh dưỡng chính xác và hiệu quả hơn.

Mặc dù chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm nhiều loại thực phẩm có thể giúp giảm thiểu biến thể di truyền cá thể, nhưng vẫn còn một số tranh cãi về những gì tạo nên chế độ ăn uống lành mạnh có thể là do một phần của biến thể di truyền cá thể.

Ví dụ thú vị liên quan đến một chất dinh dưỡng không được chú ý nhiều là choline, thường được tìm thấy trong lòng đỏ trứng. Khi các quan chức y tế công cộng muốn làm giảm cholesterol trong chế độ ăn để bảo vệ sức khoẻ tim mạch thì trứng được xem là không lành mạnh. Giảm cholesterol trong chế độ ăn có thể có ích cho một số người trong việc làm giảm nồng độ cholesterol trong máu, nhưng nghiên cứu di truyền dinh dưỡng đã tìm ra một số biến thể di truyền có thể dẫn đến những vấn đề sức khoẻ bao gồm gan nhiễm mỡ, vô sinh và teo cơ nếu không nhận được đủ choline.

Các chất dinh dưỡng gây tranh cãi khác có thể được giải thích rõ ràng bằng cách cân nhắc cơ chế di truyền ảnh hưởng đến tiêu thụ chất dinh dưỡng như chất béo bão hoà, vitamin D và Natri (muối). Mâu thuẫn xuất hiện trong kết quả nghiên cứu về các chất dinh dưỡng này có thể là một phần xuất phát từ cách biến thể di truyền cá thể quyết định phản ứng của một cá thể hơn là một nhóm cá thể.

Mặc dù hầu hết các chuyên gia đều đồng ý việc tránh hấp thu số lượng lớn chất béo bão hoà sẽ giúp chúng ta khoẻ mạnh, sự phổ biến của chế độ ăn giàu chất béo, ít tinh bột và chế độ ăn kiêng ketogenic khiến nhiều người trở nên bàng quan với những lời khuyến nghị này."

Jose Ordovas, giám đốc dinh dưỡng và bộ gen tại Trung Tâm Nghiên Cứu Dinh Dưỡng của Con Người Jean Mayer USDA tại Đại Học Tufts, đã phát hiện mối liên quan giữa một biến thể di truyền trong gen APOA2, liên quan đến sự hấp thụ chất béo, kiến nhiều người tăng cân khi ăn chất béo bão hoà. Đối với những người này, chất béo bão hoà là một chất cực kỳ xấu khiến họ thừa cân và gây hại đến sức khoẻ tim mạch.

Tương tự, có một số biến thể di truyền tác động đến sự hấp thu của muối ăn với áp suất của dòng máu. Nghiên di truyền dinh dưỡng cho thấy ở một số người sự giảm muối ăn là điều đặc biệt quan trọng để duy trì huyết áp khoẻ mạnh, trong khi khoảng 11% dân số, việc giảm lượng muối có thể làm tăng huyết áp, theo Ordovas.

Xem thêm:

• TOP 5 chế độ ăn giảm cân tại nhà bạn nên biết
• TOP 5 Chế độ ăn LOW-CARB giảm cân cho nam và nữ

Tại sao giảm cân lại phức tạp

Khi nhắc đến giảm cân, vai trò của di truyền dinh dưỡng gặp nhiều thách thức để làm sáng tỏ.

Béo phì là một bệnh gồm nhiều yếu tố và phức tạp. Cấu trúc di truyền ảnh hưởng khá nhiều đến béo phì (khoảng từ 30% đến 70%), hàng chục biến thể di truyền có liên quan đến béo phì và khả năng chuyển hoá. Xác định xu hướng đáp ứng với chế độ ăn đặc biệt của một cá thể là thách thức từ cả góc độ nghiên cứu đến hành vi vì một chế độ ăn chỉ đem lại hiệu quả nếu bạn thật sự tuân thủ theo nó.

Một nghiên cứu của Harvard năm 2012 đã tìm ra một biến thể trên gen FTO được dự đoán sẽ giúp những người mang biến thể này giảm đáng kể lượng mỡ khi tuân thủ chế độ ăn giàu protein, và lại hạn chế giảm mỡ khi có chế độ ăn ít protein. Nhưng một nghiên cứu khác được công bố rộng rãi năm 2018 của Stanford lại cho thấy không có mối liên quan nào giữa việc giảm cân với chế độ ăn ít chất béo so với chế độ ăn ít tinh bột dựa trên 2 biến thể di truyền.

Những chuyên gia trong lĩnh vực di truyền dinh dưỡng, bao gồm tiến sĩ Martin Kohlmeier, chủ tịch Hiệp Hội Di Truyền Dinh Dưỡng Quốc Tế, giải thích kết quả trên như sau: “Các nhà nghiên cứu có thể chọn sai biến thể di truyền. Kết quả này vẫn có thể đúng nếu người áp dụng mang các biến thể khác.

Tuân thủ đúng cũng là một yếu tố quan trọng khi nói đến giảm cân và bảo vệ sức khoẻ. Những hướng dẫn của chế độ ăn dựa trên di truyền có góp phần cải thiện các khuyến nghị cho chế độ ăn hay không? Có, Ahmed El-Sohemy, giáo sư và chủ tịch Hội nghiên cứu về di truyền dinh dưỡng Canada ở trường đại học Toronto, người thành lập công ty Nutrigenomix, đưa ra các khuyến nghị về chế độ dinh dưỡng thông qua các nguồn quan tâm tới sức khoẻ.

El-Sohemy đã công bố một trong những nghiên cứu đầu tiên chứng minh sự cải thiện đáng kể khi giảm lượng muối với việc tiết lộ thông tin di truyền. Một nghiên cứu gần đây tập trung vào xét nghiệm gen di truyền và thay đổi hành vi đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các khuyến nghị về lối sống và lưu ý rằng “phần lớn những thay đổi lối sống là những thay đổi về dinh dưỡng”

Chế độ ăn DNA

Mặc dù thiếu sự thống nhất trong chế độ ăn dựa vào gen, nhiều công ty vẫn đang thương mại hoá chương trình dinh dưỡng và chế độ ăn này.

Chế độ ăn DNA, cung cấp chương trình giảm cân dựa vào những kết quả khuyến nghị của chế độ ăn và lối sống cá nhân hoá dựa trên DNA, nhằm mục đích hỗ trợ thay đổi các hành vi cần thiết để giảm cân hiệu quả hơn. Liệu các biến thể di truyền cụ thể mà công ty sử dụng để đưa ra các khuyến nghị cá nhân hoá có thực sự giúp việc giảm cân trở nên hiệu quả thì vẫn chưa được làm rõ.

Phần lớn các công ty cũng đang áp dụng phân tích DNA đưa khuyến nghị cá nhân hoá hơn. Mặc dù lĩnh vực này đầy hứa hẹn, khoa học vẫn chưa đủ phát triển để hỗ trợ hầu hết các khuyến nghị này.

Một ứng dụng đầy hứa hẹn của di truyền dinh dưỡng là thực phẩm dùng cho mục đích y tế, không như thực phẩm bổ sung, chúng được Cục Quản Lý Thực Phẩm và Dược Phẩm giám sát chặt chẽ và phải được bác sĩ kê đơn.

Tiến sĩ Steve Zeisel, giám đốc của Viện nghiên cứu dinh dưỡng tại Đại học North Carolina-Chapel Hill và là một trong những nhà nghiên cứu về choline trên thế giới, đã thành lập công ty SNP Therapeutics, với mục tiêu tạo nên thực phẩm dùng cho mục đích y tế dựa trên xét nghiệm di truyền, xác định những con đường bị chặn trong quá trình trao đổi chất và cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết để cải thiện chúng.

Trong khi đó, Zeisel vẫn khuyến khích chế độ ăn cân bằng, lành mạnh cho mọi người, ông cảm thấy rằng thực phẩm dùng cho mục địch y tế đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện lâu dài với sự tuân thủ các hướng dẫn dinh dưỡng dựa trên di truyền.

Đây là thời kỳ đầu của lĩnh vực di truyền dinh dưỡng và còn nhiều điều cần phải nghiên cứu thêm, nhưng các chuyên gia vẫn đồng ý rằng “ Chúng sẽ tiếp tục phát triển trong những thập kỷ tới nhưng chúng ta có đủ bằng chứng cho thấy chúng có ích tại thời điểm hiện tại”

Sử dụng hiệu quả thông tin di truyền để đưa ra các khuyến nghị dinh dưỡng chính xác cho từng cá nhân đòi hỏi nhiều hơn là chỉ kiểm tra các biến thể di truyền ngẫu nhiên, và nên được thực hiện bởi các chuyên gia chăm sóc sức khoẻ.

Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ dựa trên di truyền nên biết cách kết hợp thông tin di truyền với những yếu tố liên quan đến dinh dưỡng bao gồm: hệ vi sinh vật trong đường ruột, các xét nghiệm máu và đánh giá rủi ro về sức khoẻ hơn là các phương pháp chỉ đánh giá chuyển hoá dinh dưỡng. “Không có đủ khả năng để bẻ khoá sinh học” theo Kohlmeier.

Nguồn bài viết: https://edition.cnn.com/2019/05/24/health/dna-diet-genes-weight-loss-food-jampolis/index.html

Tham khảo thêm:

• Xét nghiệm gen là gì? Những lợi ích của đột biến di truyền?
• Xét nghiệm Gen phát hiện ung thư sớm như thế nào?
• Có nên tầm soát tất cả bệnh ung thư?