Tính cách con người là gì? Và sự hình thành tính cách ở trẻ

Ông bà thường nói “Cha mẹ sinh con trời sinh tính” bởi vì có bé chẳng giống tính ba mẹ hay người thân trong nhà, có bé lại y như bản sao của bố mẹ. Vậy thì tại sao cùng được nuôi dạy trong một nhà mà các con có tính cách khác nhau, thậm chí không giống ai, hãy cùng Genetica tìm hiểu nhé.



1, Tính cách là gì?

Tính cách là tính chất, đặc điểm nội tâm của con người, từ đó dẫn tới suy nghĩ, cảm xúc, hành động và lời nói hay còn được định nghĩa là bao hàm tâm trạng, thái độ, ý kiến ​​và được thể hiện rõ ràng nhất trong các tương tác với người khác.

Tính cách bao gồm các đặc điểm hành vi sẵn có hoặc do rèn luyện mà có, giúp phân biệt người này với người khác, được quan sát thấy trong quan hệ của con người với môi trường và nhóm xã hội. Những đặc điểm tính cách như:

● Hướng nội/hướng ngoại: Xu hướng thích ở một mình hay thích giao tiếp với mọi người mà chúng ta hay nghe mọi người nhận xét là bạn nhỏ này nhút nhát hay bạn nhỏ kia hòa đồng…

● Sự tận tâm, kiên trì: có trẻ rất tuân theo các nguyên tắc được đặt ra như đúng giờ đi học, giờ làm bài tập, vệ sinh cá nhân, có trẻ lại dễ thay đổi, không theo quy tắc...

● Sự nóng nảy hay điềm tĩnh: có trẻ khi bị bạn lấy mất đồ chơi thì trẻ rất ôn hòa tìm đồ chơi khác, lại có trẻ khóc hoặc la hét đòi lại...và người lớn thường dùng từ “hiền, khó tính, cáu kỉnh…” để dán nhãn trẻ.

● Xu hướng thích khám phá những cái mới hay thích sự ổn định: có trẻ thích nhiều trò chơi như cầu trượt, nhảy cao, lại có trẻ sợ hãi khi tham gia những trò chơi đó. Khi lớn lên, có trẻ thích công việc ổn định, có trẻ lại thay đổi công việc rất nhiều và làm nhiều lĩnh vực khác nhau... Và còn rất rất nhiều đặc điểm tính cách khác nữa như sự thấu cảm, chia sẻ...

Thế giới thay đổi và biến động không ngừng (xu hướng hội nhập toàn cầu hóa, mở rộng giao lưu giữa mọi người với nhau, công nghệ đổi mới hiện đại, phương thức làm việc, kết nối thay đổi…) đòi hỏi rất nhiều sự linh hoạt thích nghi, do đó mọi khía cạnh của mỗi đặc điểm tính cách có thể hữu ích ở những thời điểm và tình huống khác nhau.

👉 Xem Thêm: Áp lực học tập ở trẻ? Bố mẹ tâm lý nên biết điều này

Vì thế, việc phát triển nhiều đặc điểm tính cách (giao lưu kết nối bạn bè, kiểm soát cảm xúc, tăng khả năng thấu hiểu mình và người khác…) sẽ giúp con trẻ ứng phó với các tình huống linh hoạt hơn và đạt được nhiều thành công hơn là chỉ tập trung vào một đặc điểm riêng lẻ.

2, Sự hình thành tính cách ở trẻ

Để giúp trẻ phát triển và thành công trong cuộc sống, chúng ta cần hiểu “Điều gì làm nên tính cách?”

Quá trình nuôi dưỡng: Từ trong bào thai với thai giáo (tuy các nghiên cứu vẫn chưa đưa ra kết luận rõ ràng) đã được nhắc đến nhiều trong các cách dạy con của người Nhật, Mỹ hay người Do Thái...

Nếu trẻ được sinh ra trong một gia đình có đầy đủ tình yêu thương của bố mẹ, ông bà, anh chị em thì trẻ sẽ luôn vui vẻ và có suy nghĩ lành mạnh.

Ngược lại, trong trường hợp trẻ cảm thấy không được yêu thương, chia sẻ, trẻ sẽ có những cảm xúc tiêu cực, dần hình thành thói quen suy nghĩ tiêu cực và có những hành vi tiêu cực.

👉 Xem Ngay: Năng khiếu sở trường là gì? Có tính di truyền không?

Môi trường xã hội: Ngoài gia đình trẻ còn chịu tác động bởi môi trường xung quanh như hàng xóm, không gian vui chơi, bạn bè thầy cô, trường lớp.

Thầy cô và bạn bè khuyến khích, động viên hỗ trợ trẻ trong học tập, kết bạn, các vấn đề tâm lý tình cảm.… Cách giáo dục của nhà trường, cách ứng xử của thầy cô, bạn bè, cách nhìn nhận đánh giá sự vật hiện tượng, cách tương tác với mọi thứ xung quanh là những tấm gương cho trẻ bắt chước.

Gen di truyền: Gen là đơn vị vật chất cơ bản, được truyền từ bố mẹ sang con cái và chứa thông tin cần thiết để xác định các tính trạng, đặc điểm (màu tóc màu da, chiều cao, các cấu trúc, đặc điểm bộ phận trong cơ thể..). 

Mỗi người đều được thừa hưởng một nửa từ bố và một nửa từ mẹ, trong quá trình sao chép lại tạo ra các thay đổi di truyền dẫn đến sự khác biệt trong kiểu gen so với bố mẹ, từ đó trẻ sinh ra sẽ có các đặc điểm giống và khác với bố mẹ.

👉 Tìm Hiểu Ngay: Trầm cảm ở tuổi dậy thì: dấu hiệu và nguyên nhân là gì?

3, Vậy gen quy định tính cách như thế nào?

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy trong cơ thể có các gen quy định về khả năng kiểm soát căng thẳng, mức độ bất ổn cảm xúc, xu hướng mạo hiểm, sự nóng tính…

Một nghiên cứu mới phát hiện ra rằng khoảng 10 phần trăm khác biệt về sự đồng cảm của từng cá nhân là do di truyền. Dựa trên các nghiên cứu về các cặp sinh đôi cùng trứng và khác trứng, có vẻ như trong tình huống một người giả vờ gặp nạn, cặp sinh đôi cùng trứng đã phản ứng giống nhau hơn so với cặp sinh đôi khác trứng, cho thấy di truyền ảnh hưởng đến sự đồng cảm ở một mức độ nào đó.

Tuy nhiên, mức độ đồng cảm của một người phụ thuộc vào di truyền cũng như các yếu tố khác. Ngoài ra, có vẻ như phụ nữ có sự đồng cảm nhiều hơn nam giới. Từ các nghiên cứu liên quan đến các cặp song sinh, các thay đổi di truyền liên quan đến sự đồng cảm thấp có liên quan đến nguy cơ mắc hội chứng tự kỷ cao hơn.

Chẳng hạn như gen OXTR mã hóa cho thụ thể oxytocin, một trong những hoóc môn liên quan đến sự đồng cảm ở người, góp phần đáng kể vào khác biệt trong sự đồng cảm.

👉 Tìm Hiểu Ngay: Trí thông minh là gì? Có được quyết định bởi gen di truyền không?

Dopamine là hoóc môn kiểm soát cảm xúc và sự lạc quan, do đó hệ thống dopamine được cho là ảnh hưởng đến cách xử sự. Gen và những biến thể liên quan đến gen của hệ thống dopamine đóng vai trò lớn trong đặc điểm tính cách cũng như sự đa dạng tính cách trong các nghiên cứu lâm sàng và trên số đông dân số nói chung.

Tính kỷ luật đóng vai trò chính trong sức khỏe. Cụ thể, mức độ kỷ luật thấp (hoặc mức độ không kiểm soát cao) có liên quan chặt chẽ đến việc sử dụng rượu. Ảnh hưởng di truyền đóng vai trò đáng kể trong nguyên nhân hình thành tính kỷ luật, khoảng một nửa sự khác biệt về tính kỷ luật giữa người với người là do sự khác biệt về di truyền. Gen ADH1A (alcohol dehydrogenase loại 1A) có liên quan đến sự phụ thuộc thuốc.

Một biến thể trong gen ADH1A có liên quan đến tính kỷ luật. Hai gen khác bao gồm 5-HTTLPR (một chất vận chuyển serotonin) và MAOA (monoamine oxidase A) cũng có liên quan đến tính kỷ luật. Mọi người thường quan niệm người có tính cách kỷ luật là một người có trách nhiệm và đáng tin cậy.

Tuy nhiên, những cá nhân có điểm kỷ luật cao trong bài kiểm tra tính cách có thể là người cầu toàn và nghiện công việc. Họ cũng có thể là người khá nhàm chán hoặc không linh hoạt. Số điểm cao về tính kỷ luật trong một bài kiểm tra nghề nghiệp là một chỉ số quan trọng của sự thành công. Nguyên nhân là do tính cách này có đặc điểm rất cần thiết để đạt được thành tựu.

Những cá nhân này đáng tin cậy, có tổ chức và kiên trì, họ thường đảm bảo hoàn thành mục tiêu nghề nghiệp đã đề ra. Nghiên cứu cho thấy đặc điểm tính cách kỷ luật liên quan đến hiệu suất công việc trong các loại nghề nghiệp khác nhau…v.v.

Dưới đây là một ví dụ về kết quả giải mã gen xu hướng tính cách của trẻ:

Kết quả giải mã gen có thể giúp bạn tìm ra cách chăm sóc phù hợp nhất, phát triển cân bằng cảm xúc, giảm thiểu những phản ứng, hành động tiêu cực gây bất lợi cho trẻ, phát huy tối ưu tiềm năng của trẻ, giúp cha mẹ hiểu con và hiểu từ trong kiểu gen.

Thông qua phân tích 201 gen liên quan đến tiềm năng trí tuệ bẩm sinh của mỗi người, báo cáo G-Smart của Genetica® sẽ cung cấp cho bố mẹ các thông tin khoa học và chính xác về tiềm năng bẩm sinh của con:

️🏆 Chỉ số thông minh (IQ): IQ có tính di truyền cao và khả năng di truyền của IQ có thể lên tới 80%. Khả năng di truyền của IQ tăng dần theo tuổi và đạt đến tiệm cận ở tuổi 18 - 20, tiếp tục ở mức độ đó cho đến khi trưởng thành.

💝 Trí tuệ cảm xúc (EQ): EQ là chỉ số ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng học - hành - sống hạnh phúc của một người. EQ là khả năng linh hoạt có thể có được và cải thiện khi tập luyện.

👉 Tìm Hiểu Ngay: Chỉ số IQ là gì? Có được quyết định bởi gen di truyền?

️📚 Khả năng ngôn ngữ: DNA không ảnh hưởng đến ngôn ngữ mà chúng ta nói, nhưng lại có thể ảnh hưởng đến khả năng học ngôn ngữ. Một số gen đã được xác định liên quan đến rối loạn ngôn ngữ, ví dụ như gen FOXP2 có liên quan đến chứng rối loạn nói.

🎲 Khả năng toán học: một nền tảng toán học tốt ngay từ nhỏ có thể giúp tăng cường các kỹ năng toán học.

️🎼 Khả năng cảm thụ âm nhạc: con bạn có khả năng bẩm sinh trong việc cảm âm hay chơi nhạc không, có giỏi phân biệt âm sắc và nhịp điệu không?

Hiểu rõ khả năng thiên bẩm sẽ là bước đầu hỗ trợ cho việc định hướng giáo dục và nghề nghiệp của con phù hợp hơn, giúp con phát huy hết tiềm năng và sống vui vẻ với niềm đam mê của mình.

Nguồn tham khảo:

• https://www.nature.com/articles/441398a
• https://www.nature.com/articles/s41598-018-29881-x
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29152902/