Hội chứng Cushing là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Hội chứng Cushing xảy ra khi nồng độ hormone cortisol máu trong cơ thể con người tăng cao trong một thời gian dài. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới hội chứng này và trong đa số các trường hợp điều trị là điều cần thiết đề kiểm soát nồng độ cortisol. Bài viết được dịch và biên tập bởi Bác Sĩ Ngọc Lan, đánh giá và duyệt nội dung bởi TH.S Công Nghệ Sinh Học Nguyễn Thị Thắm. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

1. Dấu hiệu nhận diện hội chứng Cushing

Các triệu chứng thường gặp ở tình trạng này:

• Tăng cân
• Tích trữ mỡ đặc biệt là phần thân giữa, mặt (gây mặt tròn như mặt trăng), giữa vai và phần lưng trên (gây gù lưng trâu).
• Vết rạn da màu tím trên vú, cánh tay, bụng đùi.
• Da mỏng dễ bầm tím.
• Vết thương da chậm lành.
• Mụn
• Mệt mỏi
• Yếu cơ

Ngoài các triệu chứng phổ biến ở trên, có những triệu chứng khác có thể được quan sát thấy ở người mắc hội chứng Cushing.

• Đường trong máu cao
• Dễ khát nước
• Tiểu nhiều 
• Loãng xương
• Huyết áp cao (tăng huyết áp)
• Đau đầu
• Lo âu
• Căng thẳng
• Tăng tỷ lệ nhiễm trùng

Ảnh: nurseslabs.com

2. Nguyên nhân hội chứng Cushing từ đâu gây ra?

Hội chứng Cushing là do dư thừa hormone cortisol – một loại hormone do tuyến thượng thận tiết ra.

Nó giúp thực hiện một số chức năng của cơ thể bạn, bao gồm:

• Điều hòa huyết áp và hệ thống tim mạch
• Giảm phản ứng viêm của hệ thống miễn dịch
• Chuyển hóa carbohydrate, chất béo và protein thành năng lượng
• Cân bằng tác dụng của insulin
• Phản ứng với căng thẳng

Cơ thể của bạn có thể sản xuất quá mức cortisol vì nhiều lý do, bao gồm:

• Mức độ căng thẳng cao, bao gồm cả căng thẳng liên quan đến bệnh cấp tính, phẫu thuật, chấn thương hoặc mang thai, đặc biệt là trong ba tháng cuối.
• Suy dinh dưỡng
• Nghiện rượu
• Trầm cảm, rối loạn hoảng sợ hoặc mức độ căng thẳng cảm xúc cao
• Thuốc corticosteroid
• Khối u

Nguyên nhân phổ biến nhất của hội chứng Cushing là sử dụng thuốc corticosteroid, chẳng hạn như prednisone, với liều lượng cao trong thời gian dài. Những loại thuốc này để điều trị các bệnh viêm nhiễm, bệnh tự miễn chẳng hạn như bệnh lupus, hoặc để ngăn chặn việc đào thải một cơ quan được cấy ghép hoặc bệnh lý đau xương khớp. Vì vậy, khi mắc các bệnh lý này cần sử dụng thuốc dưới sự giám sát của bác sĩ tránh quá liều.

Liều cao steroid tiêm để điều trị đau lưng cũng có thể gây ra hội chứng Cushing. Tuy nhiên, steroid liều thấp hơn ở dạng thuốc hít, chẳng hạn như thuốc được sử dụng cho bệnh hen suyễn hoặc dạng kem bôi chẳng hạn như thuốc được kê đơn cho bệnh chàm, thường không đủ để gây ra tình trạng này

Khối u

Một số loại khối u cũng có thể dẫn đến sản xuất cortisol cao hơn. Một số trong số này bao gồm:

• U tuyến yên. Tuyến yên tiết ra quá nhiều hormone vỏ thượng thận (ACTH), kích thích sản xuất cortisol ở tuyến thượng thận. Đây được gọi là bệnh Cushing.
• U tuyến yên lạc chỗ. Đây là những khối u bên ngoài tuyến yên sản xuất ACTH. Chúng thường xảy ra ở phổi, tuyến tụy, tuyến giáp hoặc tuyến ức.
• Bất thường tuyến thượng thận hoặc u tuyến thượng thận có thể dẫn đến sản xuất cortisol quá mức bình thường, có thể gây ra hội chứng Cushing.
• Hội chứng Cushing gia đình. Mặc dù hội chứng Cushing thường không di truyền, nhưng có thể có khuynh hướng di truyền phát triển các khối u của các tuyến nội tiết.

Ảnh: everydayhealth.com

3. Biến chứng của hội chứng Cushing

Nếu không điều trị, các biến chứng của hội chứng Cushing có thể bao gồm:

• Mất xương (loãng xương), có thể dẫn đến gãy xương bất thường, chẳng hạn như gãy xương sườn và gãy xương bàn chân
• Huyết áp cao (tăng huyết áp)
• Đái tháo đường type 2
• Nhiễm trùng thường xuyên hoặc bất thường
• Mất khối lượng cơ và sức mạnh

4. Điều trị hội chứng Cushing như thế nào?

Mục tiêu chung của việc điều trị hội chứng Cushing là làm giảm nồng độ cortisol trong cơ thể bạn. Điều này có thể được thực hiện bằng một số cách phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng của bạn. 

Nguyên nhân thường gặp nhất là lạm dụng thuốc corticosteroid và điều trị đơn giản cho tình trạng này là ngưng sử dụng thuốc. Tuy nhiên ngưng thuốc đột ngột có thể gây ra những biến chứng có hại cho cơ thể như suy thượng thận cấp. Vì vậy, đừng cố gắng tự thay đổi liều lượng. Bạn nên làm điều này dưới sự giám sát của bác sĩ một cách chặt chẽ.

Bác sĩ có thể kê toa một loại thuốc để giúp kiểm soát mức độ cortisol. Một số loại thuốc làm giảm sản xuất cortisol trong tuyến thượng thận hoặc giảm sản xuất ACTH trong tuyến yên. Các loại thuốc khác ngăn chặn tác động của cortisol trên các mô của bạn. Những ví dụ bao gồm:

• Ketoconazole (Nizoral)
• Mitotane (Lysodren)
• Metyrapone (Metopirone)
• Pasireotide (Signifor)
• Mifepristone (Korlym, Mifeprex) ở những người mắc bệnh tiểu đường loại 2 hoặc không dung nạp glucose

Các khối u có thể là ác tính (ung thư) hoặc lành tính. Nếu tình trạng của bạn là do khối u gây ra, bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật loại bỏ khối u hay không.

5. Hội chứng Cushing thì nên ăn gì?

Mặc dù thay đổi chế độ ăn uống sẽ không chữa khỏi tình trạng của bạn, nhưng chúng có thể giúp giữ mức cortisol của bạn không tăng nhiều hơn hoặc giúp ngăn ngừa một số biến chứng.

Một số lời khuyên về chế độ ăn uống cho những người mắc hội chứng Cushing bao gồm:

● Theo dõi lượng calo của bạn. Theo dõi lượng calo của bạn là rất quan trọng vì tăng cân là một trong những triệu chứng chính của hội chứng Cushing.

● Tránh uống rượu. Uống rượu có liên quan đến sự gia tăng nồng độ cortisol, đặc biệt là ở những người nghiện rượu nặng. Vì vậy, nên giảm thiểu lượng rượu có thể được. 

● Theo dõi lượng đường trong máu của bạn. Hội chứng Cushing có thể dẫn đến lượng đường trong máu cao, vì vậy cố gắng không ăn các loại thực phẩm có thể làm tăng lượng đường trong máu như đồ xào, chiên, thực phẩm đóng hộp, đồ ngọt (kẹo, trái cây đóng hộp, nước ép trái cây, chè), hạn chế tinh bột như cơm, hủ tiếu, bánh mì. Các loại thực phẩm nên sử dụng bao gồm rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và cá.

● Giảm ăn mặn. Hội chứng Cushing cũng liên quan đến huyết áp cao (tăng huyết áp). Do đó, hãy cố gắng hạn chế lượng muối ăn vào của bạn. Một số cách dễ dàng để làm điều này bao gồm không thêm muối vào thực phẩm, hạn chế các loại nước chấm, tránh đồ ăn chế biến sẵn hay đóng hộp và đọc kỹ nhãn thực phẩm để kiểm tra hàm lượng natri.

● Đảm bảo cung cấp đủ canxi và vitamin D. Hội chứng Cushing có thể làm yếu xương, khiến bạn dễ bị gãy xương. Cả canxi và vitamin D đều có thể giúp xương chắc khỏe.

Nguồn tham khảo:

• https://www.healthline.com/health/cushings-syndrome
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cushing-syndrome/symptoms-causes/syc-20351310